Hiperaktiviteye Genel Bakış
Hiperaktivite alışılmadık veya anormal derecede aktif olma
durumudur. Hiperaktif kişinin etrafındaki öğretmenler,
çalışanlar veya ebeveynler gibi kişilerin bu durumla başa çıkmaları genelde zor
olur.
Eğer hiperaktiveniz varsa, bu durumunuz ve insanların size
vermiş oldukları tepkiler nedeniyle
kendinizi endişeli veya depresif hissetmeye
başlayabilirsiniz.
Hiperaktivitenin ortak özellikleri şunlardır:
Sürekli hareket
Agresif davranışlar
Dürtüsel davranışlar
Dikkatin kolay dağılması
Eğer kendinizi sabit durmaya veya odaklanmaya sürekli olarak
zorluyorsanız, bunun sonucunda başka sorunlar ortaya çıkabilir. Örneğin:
Okulda ya da işte zorluklar
Arkadaş ya da aile ilişkilerinde gerginlik
Kaza ya da yaralamalara yol açmak
Alkol ya da madde bağımlılığı riskini
artırmak
Hiperaktivite genellikle altta yatan zihinsel veya fiziksel
sağlık durumunun bir belirtisidir. Hiperaktivite ile ilişkilendirilen en önemli
bozukluklardan birisi de dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğudur
(DEHB).
DEHB, aşırı aktif, dikkatsiz ve dürtüsel olmanıza neden
olur. DEHB tanısı genelde genç yaşta konur. Bununla birlikte, bazı insanlara
ilk tanının konması yetişkinliğe kadar gecikebilir.
Hiperaktivite tedavi edilebilir. En iyi sonuçları alabilmek
için erken teşhis ve tedavi önemlidir.
Hiperaktiviteye ne sebep olur?
Hiperaktivite zihinsel veya fiziksel durumlardan
kaynaklanabilir. Örneğin, sinir sisteminizi veya tiroidinizi etkileyen durumlar
hiperaktivite gelişiminde rol
oynayabilir.
En yaygın nedenler:
DEHB
Hipertiroidi
Zihin karışıklıkları
Sinir sistemi bozuklukları
Psikolojik bozukluklar
Kokain veya metamfetamin (met) gibi uyarıcı ilaçların
kullanımı
Hiperaktivite belirtileri nelerdir?
Hiperaktivitesi olan çocuklar okula konsantre olmakta sorun
yaşayabilir. Ayrıca bazı dürtüsel davranışlar gösterebilirler, örneğin:
Yersiz konuşmak
Bir şeyleri ağzından kaçırmak
Diğer öğrencilere vurmak
Okul sırasında veya koltukta oturur halde durmakta zorluk
Hiperaktivitesi olan yetişkinler aşağıdaki durumları
yaşayabilir:
Dikkat süresinin kısalması
İş yerinde konsantrasyon zorluğu
İsim, numara veya çeşitli küçük bilgileri hatırlamada güçlük
Hiperaktivite durumunuzla ilgili olarak sıkıntı
yaşıyorsanız, endişe veya depresyon gibi bozukluklar da
gelişebilir.
Birçok vakada hiperaktivite yaşayan yetişkinler de
çocuklardaki belirtileri gösterirler.
Hiperaktivite nasıl teşhis edilir?
Eğer siz veya çocuğunuz hiperaktivite durumu yaşıyorsanız,
mutlaka doktorunuzla konuşun.
Doktorunuz, bu durumun ne zaman başladığı da dahil olmak
üzere tüm bulguları sorgulayacaktır. Ayrıca genel sağlığınızda son dönemde
yaşadığınız değişiklikleri ve kullanmakta olduğunuz ilaçlar hakkında sorular
sorabilirler.
Bu soruları yanıtlamak, doktorunuzun sizin
yaşadığınız hiperaktivite türünü belirlemesine yardımcı
olacaktır. Hiperaktivitenin mevcut veya yeni ortaya çıkan bir durumdan mı
kaynaklandığı, yoksa olası bir ilaç yan etkisinden mi kaynaklandığı bu şekilde
tespit edilebilir.
Doktorunuz ayrıca hormon seviyenizi kontrol etmek
için kan veya idrar örneği alabilir. Bu da, hormonal bir
dengesizlik olup olmadığını öğrenmelerine yardımcı olacaktır. Örneğin,
tiroid hormon dengesizliği hiperaktiviteye neden olabilir.
Durumunuzu etkili bir şekilde tedavi etmek için, en doğru
teşhisin konulması oldukça önemlidir.
Hiperaktivite nasıl tedavi edilir?
Eğer doktorunuz hiperaktivitenin altta yatan fiziksel bir
durumdan kaynaklandığını düşünüyorsa, bu durumu tedavi etmek için reçeteli
ilaçlar verebilir.
Hiperaktivite ayrıca zihinsel sağlık durumunuzdan
da kaynaklanabilir. Bu durumda, doktorunuz sizi bir ruh sağlığı uzmanına sevk
edebilir. Uzman ilaç tedavisi, terapi, veya her ikisini de uygulayarak tedaviyi
seçebilir.
Terapi
Bilişsel davranışçı terapi (CBT) ve konuşma terapisi
hiperaktiviteyi tedavi etmek için sıklıkla kullanılan yöntemlerdir.
BDT’nin amacı, düşünce ve davranış kalıplarınızı
değiştirmektir.
Konuşma terapisi semptomlarınızı bir
terapistle tartışmanızı gerektirecektir. Terapistiniz, hiperaktivite
ile başa çıkmak ve etkilerini azaltmak için stratejiler geliştirmenize yardımcı
olabilir.
İlaç Tedavisi
Hiperaktiviteyi kontrol etmeye yardımcı olması için ilaç
almanız gerekebilir. Bu ilaçlar çocuklara veya yetişkinlere reçete
edilebilir. DEHB olan kişilerde sakinleştirici bir etkiye
sahiptirler.
Hiperaktiviteyi tedavi etmek için kullanılan ilaçlar şunları
içerir:
Deksmetilfenidat (Focalin)
Dekstroamfetamin ve amfetamin (Adderall)
Dekstroamfetamin (Deksedrin, Dekstrostat)
Lisdeksamfetamin (Vyvanse)
Metilfenidat (Ritalin)
Bu ilaçların bazıları yanlış kullanıldığı takdirde
alışkanlık oluşturabilir. Doktorunuz veya ruh sağlığı uzmanınız ilaç
kullanımınızı gözlemleyecektir.
Ayrıca doktorunuz semptomları tetikleyebilecek uyarıcılardan
kaçınmanızı tavsiye edebilir. Örneğin, sizi kafein ve nikotinden
kaçınmaya teşvik edebilirler.
Sonuç
Hiperaktivite tedavi edilmezse; işinizi, okulunuzu ve
kişisel ilişkilerinizi bozabilir. Hiperaktivite ayrıca, altta yatan ve
tedaviyi gerektirecek başka bir durumun işareti de olabilir.
Sizin veya çocuğunuzun hiperaktivite durumu olduğundan
şüpheleniyorsanız mutlaka doktorunuzla konuşun. Doktorlarınız, altta yatan
nedene bağlı olarak, ilaç tedavisi, terapi, veya her ikisini de önerebilirler.
Ayrıca sizi bakım için bir uzmana da yönlendirebilirler.
Tedavi, hiperaktiviteyi yönetmenize ve yaşamınızdaki
etkilerini sınırlamanıza yardımcı olabilir.
Kaynak: https://www.healthline.com/
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder