döviz kuru

Kur, dövizlerin uluslararası para birimleri cinsinden değerini veya miktarını ifade eden bir kavramdır. Örnek vermek gerekirse; doların Türk lirası cinsinden değeri, Dolar/TL kuru ile gösterilmektedir. Aynı şekilde Euro cinsinden değeri de Euro/TL kuru şeklinde hesaplanmaktadır. Yatırımcılar bu dövizler arasındaki fiyat farklılıklarından kar elde etmenin peşindedir ve ceplerindeki para ile avantajlı gördükleri dövizleri alıp – satmaktadır. Yatırımcıların işlem yaptığı döviz fiyatları ise döviz kuru denmektir. Son zamanlarda sıklıkla duyduğumuz dolar kuru; doların Türk lirası cinsinden karşılığıdır. Yani doların 3, Türk lirasının 1 olduğu bir zamanda, dolar/TL kurunun değeri 3’tür. Yatırımcılar cebinde bulunan 30 lira ile 10 dolar satın atabilir ve doların değeri 3,1 olduğu zaman 31 Türk lirasına sahip olurlar. Bu şekilde de 1 lira kar edilir. Ülkelerin ekonomik koşulları, politikaları, merkez bankaları gibi birçok etken, döviz kurları üzerinde etkili olur. Yani ülkemizde söz konusu olan politik belirsizlik, Türk lirasının değer kaybetmesine neden olurken, Dolar/TL kurunun değer kazanmasına neden olur. Aynı zamanda doların, açıklanan veriler ve ekonomik iyileşmeler ile güçlenmesi de dolar kurunun artmasına neden olmuştur. Bu şekilde de dolar/TL kurunun 3 seviyesinin üzerine nasıl çıktığını anlayabilirsiniz. Farklı para birimlerinin, birbiri karşısında değer kazanıp kaybetmesiyle döviz kuru işlemleri yapılmaktadır. Döviz kuru işlemleri iki şekilde bulunurlar. Bunlardan birincisi alış, diğeri satış kurudur. Alış kuru, dövizlerin ve nakit paranın alışında uygulanan fiyattır. Döviz bürosu, banka gibi yerlerden Türk lirası veya farklı bir para birimi karşılığında alacağınız döviz işlemi olarak da tanımlanabilir. Satış kuru ise döviz ve nakit paranın satışında uygulanan fiyattır. Ülkemizde kurlar 3 farklı şekilde uygulanmaktadır. Birincisi, Merkez Bankası’nın belirlediği kurlardır. İkincisi ise bankalar ve özel finans kuruluşları tarafından belirlenenlerdir. Üçüncüsü de serbest piyasa kurları olarak sıralandırılabilir. Ülkemizde genellikle karşılaştığımız gibi Merkez Bankası kurlara müdahalede bulunmaktadır ve bu 3 grupta açıklanmaktadır.

Birincisi esnek piyasa banka döviz kurları sistemidir. Merkez Bankası, piyasaya müdahale etmeden kurun serbestçe dalgalanmasına izin verirse esnek döviz sistemi oluşmaktadır.

Diğer bir sistem ise sabit kur sistemidir. Merkez Bankası, piyasaya müdahale eder ve kuru belli bir dengede tutar.

Üçüncü sistem ise denetimli kur sistemidir. Bu sistemde de Merkez Bankası piyasadaki kur dalgalanmalarını denetim altına almayı amaçlamaktadır.

Döviz kurlarında meydana gelen yükseliş, düşüş ve eskiye geri dönüş için farklı terimler kullanılır. Devalüasyon, revalüasyon gibi terimler, bu durumları açıklayan terimlerdir. Devalüasyon, sabit kur sistemlerinde ödemeler dengesi açık veren ülkenin, yerli para biriminin dış satın alma gücünün, hükümet tarafından alınan bir kararla düşürülmesidir. Yani, devletin resmi para biriminin, diğer ülke dövizleri karşısında değer kaybettirilmesidir. Revalüasyon ise devalüasyonun tam tersidir ve resmi para biriminin diğer ülke para birimi karşısında değer kazandırılması işlemidir.

Aynı zamanda döviz işlemlerinde birbirinden farklı terimlerle de karşılaşmanız mümkündür. Örneğin, bir yabancı para biriminin, farklı bir yabancı paraya göre değerinin hesaplanması, çapraz kurdur. Örneğin, dolar ve Euro’nun, Türk lirası cinsinden değerini biliyorsanız, çapraz kur ile dolar/Euro değerini öğrenmeniz de mümkündür.

Ülkemizde Türk lirasının bulunmadığı gösterimlere çapraz kur denirken; uluslararası piyasalarda, Amerikan dolarının bulunmadığı kurlara çapraz kur denmektedir. Reel döviz kuru de bilinmesi gereken terimlerdendir. Ulusal para biriminin, yabancı para birimi karşısındaki satın alma gücüne göre düzeltilmiş değeri ifade etmektedir. Bir diğer terim ise dalgalı kurdur. İki ülke arasındaki paranın karşılıklı değeri esas alınarak alış ve satış değerlerinin sabit piyasa kuralları da göz önünde bulundurularak Merkez Bankası müdahalesi olmadan belirlenmesidir.

Esnek kur, bilinmesi gereken bir diğer kavramdır. Döviz kurlarına devletin hiçbir müdahale etmemesi anlamına gelmektedir. Bu sistemde döviz kurları tamamıyla dövizin piyasa üzerindeki arz ve talebine göre belirlenmektedir. Bu özelliği nedeniyle serbest değişken kur ve yüzen kur isimleri de verilmektedir.